Trong thời đại hiện nay, mặc dù xã hội luôn hướng đến những giá trị chân – thiện – mỹ, những sự biến đổi nhanh chóng của xã hội và sự thích ứng không đồng đều của thanh niên đã tạo ra nhiều yếu tố tác động làm lệch chuẩn đạo đức và lối sống. Việc nghiên cứu, hiểu rõ những yếu tố này sẽ giúp chúng ta có cái nhìn tổng quát và chính xác hơn về những biến đổi trong giới trẻ hiện nay.
Giá trị nhân văn từ Đạo Đức và Lối Sống
Đạo đức và lối sống là những chuẩn mực do xã hội xây dựng và củng cố nhằm hướng con người tới các giá trị nhân văn. Đây là quá trình chuyển biến từ những yêu cầu bên ngoài thành những đòi hỏi nội tâm, từ đó trở thành niềm tin và thói quen của mỗi cá nhân.
“Chuẩn” về đạo đức và lối sống là những phẩm chất tốt đẹp được xã hội công nhận và trở thành nguyên tắc ứng xử của con người. Giáo dục đạo đức và lối sống giúp thanh niên tự điều chỉnh hành vi của mình để phù hợp với chuẩn mực xã hội, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị tốt đẹp của các thế hệ trước. Đồng thời, giáo dục cũng định hình những giá trị đạo đức và lối sống mới, loại bỏ những quan điểm lỗi thời và những hành vi phi đạo đức, từ đó hình thành niềm tin, thái độ và động cơ đúng đắn.
Diễn biến hiện nay
Thực trạng hiện nay, một bộ phận thanh niên đang có những biểu hiện lệch chuẩn như: mất định hướng lý tưởng, thờ ơ với việc học tập, đuổi theo lối sống buông thả, thích hưởng thụ, lười lao động, tham gia vào các hoạt động thiếu lành mạnh hoặc phản văn hóa, vi phạm pháp luật.
Những hành vi như thiếu lễ phép với cha mẹ, thầy cô, gây gổ, trộm cắp, nghiện cờ bạc và game, có quan điểm sai lầm về tình bạn và tình yêu đang ngày càng phổ biến. Những suy nghĩ và hành động này không chỉ ảnh hưởng đến bản thân thanh niên mà còn cản trở sự phát triển của xã hội và gia đình.
Những tố tác động, ảnh hưởng trực tiếp
Gia đình là yếu tố đầu tiên tác động đến sự lệch chuẩn của thanh niên. Một số gia đình chưa thực sự trở thành môi trường giáo dục và định hướng đạo đức cho con cái. Sự buông lỏng quản lý và nuông chiều quá mức của cha mẹ, cùng với các hành vi tiêu cực như bạo lực gia đình và ly hôn, cũng ảnh hưởng đến thanh niên.
Giáo dục nhà trường và quan hệ bạn bè cũng góp phần không nhỏ. Chương trình giáo dục đạo đức trong nhà trường hiện nay còn nặng về lý thuyết, thiếu kiến thức thực tế, thiếu những bài học về cuộc sống và kỹ năng sống. Một số giáo viên thiếu gương mẫu cũng ảnh hưởng đến quá trình hình thành thói quen và hành vi của thanh niên. Quan hệ bạn bè, với những tác động mạnh mẽ đến nhận thức và hành vi, cũng là yếu tố khiến thanh niên dễ bị cuốn vào các tệ nạn xã hội.
Tác động của kinh tế thị trường và hội nhập toàn cầu: Kinh tế thị trường và hội nhập toàn cầu mang đến nhiều thay đổi, kéo theo những tư tưởng thiếu lành mạnh như lối sống thực dụng, chạy theo đồng tiền và hưởng thụ. Bạo lực trên các phương tiện truyền thông, trò chơi điện tử và mạng internet cũng ảnh hưởng đến đạo đức và lối sống của thanh niên.
Sự thích ứng thiếu lành mạnh của thanh niên trước tác động của xã hội: Thanh niên ham học hỏi, nhanh nhạy với cái mới, nhưng một số lại sống thờ ơ trước các sự kiện chính trị, thụ động và sống thử mà không đánh giá đúng những hệ lụy. Lối sống vội, ích kỷ và thiếu quan tâm đến người khác cũng là biểu hiện của sự lệch chuẩn.
Tóm lại, các yếu tố tác động làm lệch chuẩn đạo đức và lối sống của thanh niên là vấn đề nghiêm trọng cần được quan tâm. Để giúp thanh niên đủ bản lĩnh nhận diện và vượt qua những tác động tiêu cực, chúng ta cần một hệ thống giải pháp toàn diện và hiệu quả, nhằm xây dựng lối sống đẹp và có ích, hướng đến những giá trị chân – thiện – mỹ.
1 Vòng Việt Nam
