Đặc sản Bắc Kạn nổi tiếng với nhiều nét độc đáo, thể hiện sự đa dạng về chủng loại nguyên liệu và cách làm, tô vẽ nên màu sắc ẩm thực vô cùng phong phú trong văn hoá của những dân tộc như người Nùng và người Tày… Đến với Bắc Kạn là đến với những món ăn dân dã, gắn liền với văn hóa địa phương. Hãy cùng dạo 1vong và khám phá 25 đặc sản Bắc Kạn nổi tiếng khắp Tây Bắc nhé.
1. Đặc Sản Bắc Kạn Nổi Tiếng Nên Thử
Cá nướng Ba Bể
Hồ Ba Bể được thiên nhiên ban tặng nguồn cá phong phú, người dân nơi đây thường đánh bắt cá và chế biến thành nhiều món ăn đặc sản. Một trong những món nổi bật là cá nướng, được làm từ những con cá nhỏ chỉ bằng ngón tay cái, tương tự như cá bống hay cá nẹp ở miền xuôi. Thịt cá trắng, chắc và ngọt.
Quy trình chế biến cá nướng khá công phu. Đầu tiên, người ta chọn những con cá có kích thước đồng đều, mổ bụng, làm sạch và phơi nắng. Sau đó, cá được xiên thành từng xiên và nướng. Cá nướng thường được chấm với tương ớt và thưởng thức cùng chén rượu ngô, tạo nên hương vị đặc trưng khó quên.
Tôm chua Ba Bể
Món tôm chua nổi bật với vị béo ngậy, chua thanh của thịt, kết hợp với tỏi ớt cay nồng và hương thơm đặc trưng của riềng. Đây là một món ăn dân dã, phổ biến ở các bản như Bó Lù, Pác Ngòi. Tại Ba Bể, tôm chua thường được ăn kèm với thịt chân giò hoặc ba chỉ luộc, cùng với các loại rau như khế chua, chuối xanh, và lá đinh lăng, tạo nên một bữa ăn đậm đà hương vị.
Ngoài tôm, người dân còn sử dụng các loại tép và cá nhỏ tươi sống từ hồ để muối chua, đảm bảo không lãng phí thực phẩm và có thể dự trữ để ăn dần.
Măng vầu
Măng vầu là một đặc sản nổi tiếng của người dân xã Đôn Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn. Loại măng này mang trong mình hương vị đặc trưng của núi rừng, với vị ngọt nhẹ pha lẫn chút đắng khi mới nhú vào đầu vụ. Tuy nhiên, sau tháng 2 âm lịch, măng vầu chuyển sang vị đắng gắt hơn. Người dân địa phương thường chế biến măng vầu thành nhiều món ăn phong phú như măng cuốn thịt, măng xào, nấu canh, hoặc đơn giản chỉ là luộc rồi chấm với muối vừng.
Khâu nhục
Mặc dù tên gọi có phần lạ lẫm, nhưng món đặc sản Bắc Kạn này lại khiến du khách say mê bởi hương vị tuyệt vời của nó. Đây là một món ăn được chế biến rất tỉ mỉ và công phu. Khoai được chọn phải là khoai môn với những đường vân tím bên trong. Thịt lợn sử dụng phải là thịt ba chỉ.
Trong quá trình chế biến, người dân sẽ luộc sơ khoai, sau đó dùng tăm tre chọc kỹ vào phần bì, tẩm ướp gia vị rồi đem quay. Trong khi quay, họ sẽ phết mật ong lên bì để tạo màu vàng óng. Khâu nhục là một món ăn rất ngon, nhưng đòi hỏi thời gian chế biến khá lâu. Người dân Bắc Kạn thường làm món này vào những dịp đặc biệt như đám cưới, lễ tết, hoặc khi có nhà mới.
Chân giò hầm
Một món ăn đặc biệt khác được chế biến từ thịt lợn là chân giò hầm. Quá trình chế biến món ăn này rất tỉ mỉ và công phu. Ở Bắc Kạn, chân giò hầm của huyện Chợ Đồn được đánh giá là ngon nhất. Mặc dù được làm từ thịt lợn, nhưng chân giò hầm là một món ăn sang trọng, thường xuất hiện trong các bữa tiệc, đám cưới, hay những buổi gặp mặt quan trọng.
Món chân giò hầm kết hợp vị bùi của lạc, nấm hương, và hạt sen với vị béo nhưng không ngấy của chân giò lợn. Mặc dù nghe có vẻ lạ, nhưng món ăn này lại rất dễ ăn và phù hợp với mọi lứa tuổi, từ người già đến trẻ nhỏ, ai cũng sẽ mê mẩn ngay từ lần đầu thưởng thức.
Mèn mén
Mèn mén là một món ăn truyền thống đặc sắc của người Mông, sinh sống tại Đồng Luông, xã Quảng Chu, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn. Món ăn này được chế biến từ nguyên liệu chính là hạt ngô. Sau khi ngô được xay nhỏ bằng cối đá, người ta sẽ trộn với một ít nước rồi đem hấp.
Dù chỉ là bột ngô hấp, nhưng nhờ vào sự khéo léo trong cách chế biến của người dân địa phương và sự kết hợp với các món ăn khác, mèn mén trở nên vô cùng hấp dẫn. Người dân thường trộn mèn mén với cơm hoặc hòa vào nước phở, mì để tăng thêm hương vị. Nếu có dịp ghé thăm các chợ vùng cao Bắc Kạn, bạn đừng quên thưởng thức một bát phở mèn mén nóng hổi, thơm ngon.
Lợn sữa quay
Tiếp tục hành trình khám phá ẩm thực Bắc Kạn, bạn chắc chắn không thể bỏ qua món lợn sữa quay với lớp da giòn rụm bên ngoài và thịt mềm ngọt bên trong. Những con lợn sữa được làm sạch kỹ lưỡng bằng lá ổi, sau đó được nhồi vào bụng những loại thảo dược quý có lợi cho sức khỏe và quay trên bếp than hồng cho đến khi chín đều.
Khi nướng xong, thịt lợn tỏa ra hương thơm ngào ngạt, béo ngậy, kết hợp với mùi thơm đặc trưng của lá mắc mật, tạo nên một hương vị khó quên. Ai đã từng thưởng thức món ăn này một lần chắc chắn sẽ nhớ mãi không quên.
Rau sắng (rau ngót rừng)
Lá rau sắng, một loại rau rừng quý hiếm, thường được sử dụng để nấu canh với thịt hoặc cá, mang lại hương vị đậm đà và thơm ngon. Chỉ cần một vài lá rau sắng cũng đủ để nấu một nồi canh lớn, tương tự như cách nấu canh rau ngót.
Quá trình chuẩn bị rau sắng bắt đầu bằng việc tuốt hết cọng, chỉ giữ lại phần lá non. Sau khi rửa sạch, lá rau được vò nát để mềm hơn, rồi cho vào nồi nước sôi và nêm gia vị, muối. Theo kinh nghiệm của người dân Bắc Kạn, canh rau sắng ngon nhất khi nấu suông, chỉ nêm một chút muối. Khi ăn, nhai chậm và kỹ từng chiếc lá nhỏ để cảm nhận vị ngọt và bùi đặc trưng của rau.
Rau bồ khai
Rau bồ khai, còn gọi là rau bò khai, thường mọc ở những khu vực núi đá hiểm trở. Loại rau này có ngọn giống cây tầm gửi, được sử dụng để chế biến nhiều món ăn ngon và làm dược phẩm chữa bệnh. Ngọn rau bồ khai thoạt nhìn giống ngọn mướp hương nhưng mảnh mai hơn và có màu xanh non như lá cành mới nhú.
Khi thu hoạch rau bồ khai, người ta chỉ cần nhặt sạch, phi tỏi thơm trên bếp rồi xào rau với lửa lớn là đã có một món ăn hấp dẫn. Rau bồ khai còn được dùng để ăn kèm với phở, mì xào hoặc xào chung với thịt bò, tạo nên hương vị đặc trưng và bổ dưỡng.
Ngoài ra, rau bồ khai còn có nhiều công dụng trong y học cổ truyền. Chúng chứa nhiều chất dinh dưỡng như chất xơ, protein, vitamin C, calci và photpho, giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ tiêu hóa và giảm nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch.
Rau dớn
Rau dớn, một loại cây thuộc họ quyết, có hình dáng tương tự cây dương xỉ với cành dài và lá nhỏ. Mặt lá của rau dớn có màu xanh mướt và nhẵn, trong khi cuống lá lại có lông. Ở Bắc Kạn, đặc biệt là những vùng núi cao, rau dớn thường mọc ở những nơi có độ ẩm cao như bờ suối, bờ khe, và ngọn nguồn của các con sông, con suối.
Rau dớn được thu hoạch và ăn ngon nhất từ sau mùa lụt đến cuối mùa xuân. Lá non của rau dớn uốn cong như vòi voi và có nhựa nhớt, thường được sử dụng để chế biến thành nhiều món ăn ngon. Người ta có thể xào rau dớn với nước măng chua, làm nộm, trộn với gà xé, hoặc nấu canh. Những món ăn từ rau dớn không chỉ mang lại hương vị đặc trưng mà còn là một phần không thể thiếu trong ẩm thực của người dân vùng núi cao.
Bánh dầy lá ngải
Bánh ngải là một món ăn đặc sản độc đáo của vùng Bắc Kạn, mang trong mình hương vị đậm đà của núi rừng và non nước nơi đây. Bánh có màu xanh thẫm, hình dáng và cách làm tương tự như bánh dày ở miền xuôi. Mặc dù làm bánh ngải không quá khó, nhưng lại đòi hỏi sự công phu, tỉ mỉ và khéo léo từ khâu chọn nguyên liệu như gạo, đường, và rau ngải, cho đến các bước đồ xôi và nặn bánh.
Khi xôi nếp nương vừa chín tới, cần giã ngay khi còn nóng cùng với những nắm lá ngải đã được sơ chế kỹ lưỡng để bánh có độ mềm, mịn và dẻo. Xôi sau khi giã nhuyễn sẽ được nhanh tay múc ra mâm để nặn bánh, thêm nhân và gói kín lại.
Phần nhân bánh được chuẩn bị cẩn thận để tạo ra hương vị thơm ngon đặc trưng. Đường phên màu vàng, ngọt và không sạn được đun thành mật, sau đó trộn với vừng đen rang chín giã nhỏ. Bánh ngải rất dễ ăn, mát và không ngấy. Ai đã từng thưởng thức một lần sẽ không thể quên được hương vị dân dã của loại bánh này.
Vị hăng hăng, thơm thơm của lá ngải hòa quyện với độ dẻo và ngọt của nếp và đường, tạo nên một miếng bánh tươi non, mang đậm hương vị của đồi nương và lá rừng, như gói cả mùa xuân trong từng miếng bánh. Đây là một trong những món ăn được nhiều du khách lựa chọn mua làm quà sau mỗi chuyến tham quan đến Bắc Kạn
Măng ớt Đèo Gió
Tại thôn Đèo Gió, xã Vân Tùng, huyện Ngân Sơn, tỉnh Bắc Kạn, có một món đặc sản nổi tiếng là măng ớt. Món ăn này không chỉ nổi bật với vị cay nồng và hương thơm đặc trưng mà còn là một phần không thể thiếu trong bữa ăn hàng ngày của người dân nơi đây. Măng ớt Đèo Gió có thể được chế biến từ nhiều loại măng khác nhau, nhưng ngon nhất vẫn là măng tre gai, loại măng mang lại độ giòn và hương thơm đặc biệt.
Quá trình làm măng ớt tưởng chừng đơn giản nhưng thực tế lại đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm, đặc biệt là trong giai đoạn ủ chua và ngâm măng. Măng ớt có thể được dùng kèm với nhiều món ăn khác nhau, giúp giảm bớt độ ngấy và béo của các món xào, rán, đồng thời tăng thêm hương vị cho các món luộc và tạo độ cay nóng cho các món lẩu trong mùa đông lạnh giá.
Xôi đăm đeng
Xôi đăm đeng là một món ăn đặc sản độc đáo của vùng Bắc Kạn, được chế biến từ gạo nếp nương. Điều đặc biệt là màu sắc của xôi hoàn toàn tự nhiên, được tạo nên từ các loại cây cỏ trong rừng. Hạt xôi bóng bẩy, không bị ướt, khi nguội lại se lại nhưng vẫn giữ được độ mềm, dẻo và hương thơm đặc trưng. Người dân địa phương thường thưởng thức xôi đăm đeng cùng với muối vừng hoặc ruốc, tạo nên hương vị đậm đà và hấp dẫn.
2. Đặc Sản Bắc Kạn Nên Mua Làm Quà
Chè san tuyết Bằng Phúc
Khi nhắc đến đặc sản Bắc Kạn, không thể không kể đến chè san tuyết Bằng Phúc. Loại chè này được thu hoạch từ những cây chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi trên đỉnh núi Bằng Phúc, nơi có độ cao hơn 1000 mét so với mực nước biển. Chè san tuyết khi pha có màu sắc óng ánh và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Đây là món quà tuyệt vời để tặng cho ông bà, bạn bè, đồng nghiệp…
Lạp sườn hun khói
Lạp sườn hun khói, còn gọi là lạp sườn gác bếp, được làm từ thịt lợn bản nên có hương vị thơm ngon và chắc thịt. Lạp sườn Bắc Kạn được tẩm ướp với gừng đá, một loại gừng đặc biệt chỉ mọc trên đá, mang lại hương thơm độc đáo, hòa quyện mùi nắng, khói bếp, gừng, rượu và mắc mật. Khi thưởng thức, bạn sẽ cảm nhận được sự dai của lòng, vị ngọt của thịt nạc và vị béo của mỡ, tất cả hòa quyện tạo nên một món ăn hấp dẫn. Lạp sườn hun khói rất thích hợp để thưởng thức cùng chút rượu.
Miến dong Na Rì
Miến dong là một trong những đặc sản nổi tiếng của vùng Na Rì, Bắc Kạn. Được chế biến từ củ dong riềng trồng trên đèo Áng Toòng ở độ cao trên 1.000 mét, miến dong Bắc Kạn mang trong mình hương vị và màu sắc tự nhiên đặc trưng.
Những sợi miến được tạo ra từ bàn tay khéo léo của người dân địa phương, khi nấu lên có độ dai, giòn và hương thơm đặc trưng của dong riềng. Từ loại miến này, người ta có thể chế biến ra nhiều món ăn ngon và dễ thưởng thức, từ các món xào, nấu canh cho đến các món trộn, đều mang lại hương vị độc đáo và hấp dẫn.
Mứt mận Bắc Kạn
Quả mận có thể được tìm thấy ở nhiều nơi, nhưng chỉ riêng Bắc Kạn mới sở hữu giống mận vàng quả to đặc biệt. Với sự khéo léo của người dân địa phương, những quả mận này được chế biến thành món mứt mận độc đáo, không nơi nào có được.
Mứt mận Bắc Kạn nổi bật với hương vị đặc trưng và hấp dẫn. Quả mứt có màu nâu sậm, trong suốt, khi cắn vào có độ dai và vị ngọt, khiến người ta khó tin rằng nó được làm từ những quả mận chua và chát.
Thịt lợn gác bếp
Thịt lợn gác bếp là một đặc sản nổi tiếng của người Thái Đen ở vùng núi Tây Bắc. Đối với người dân Bắc Kạn, món ăn này đã trở nên quen thuộc. Khác với một số dân tộc khác, người Tày sống quanh hồ Ba Bể thường bỏ thịt vào sọt hoặc gùi mang vào rừng, sau đó mới treo lên bếp. Khói từ bếp củi hàng ngày hun lên làm thịt có màu vàng đen đặc trưng. Thịt treo có thể để cả năm mà không bị hỏng.
Chuối hột rừng
Chuối hột rừng là một loại cây có những đặc điểm rất đặc biệt. Hoa của nó mọc thẳng đứng và có màu đỏ thẫm, tạo nên một vẻ đẹp rất riêng. Khi chín, quả chuối chuyển sang màu vàng rực rỡ và chứa rất nhiều hạt. Đặc biệt, những quả chuối nhỏ thường có nhiều nhựa hơn và được sử dụng trong y học để chữa bệnh.
Tại Bắc Kạn, chuối hột rừng từ hồ Ba Bể được bày bán nhiều trên con đường dẫn lên ao Tiên, khu vực đón khách từ cổng vào hồ. Một trong những sản phẩm nổi tiếng được chế biến từ chuối hột rừng là rượu thuốc. Rượu ngâm từ chuối hột rừng không chỉ có hương vị đặc trưng và bổ dưỡng mà còn được biết đến với công dụng chữa đau lưng và nhức mỏi.
Rượu men lá Bằng Phúc
Rượu men lá là một loại đồ uống đặc trưng, thường xuất hiện nhiều vào dịp Tết ở Bằng Phúc, huyện Chợ Đồn. Đây là một thức uống độc đáo của người dân miền núi nơi đây. Khi thưởng thức rượu men lá, bạn sẽ cảm nhận được hương vị ngọt mát, dịu êm, hấp dẫn hơn bất kỳ loại rượu nào khác.
Để nấu được rượu men lá, không thể thiếu men rượu, được làm từ lá thuốc bắc và bột gạo. Bí quyết để tạo ra men rượu tốt và hương vị đặc trưng của rượu chính là việc lên rừng hái lá thuốc bắc, sau đó phơi khô để sử dụng dần. Quá trình này không chỉ đòi hỏi sự tỉ mỉ mà còn chứa đựng những bí mật truyền thống của người dân địa phương.
Bánh trời
Bánh trời, hay còn gọi là pẻng phạ theo tiếng Tày, là một món bánh truyền thống và quý giá của người Tày ở Bắc Kạn. Món bánh này không thể thiếu trong các mâm lễ cúng đón năm mới và lễ mừng xuống đồng. Được coi là một món ăn quan trọng, bánh trời chứa đựng tình cảm và sự khéo léo của người Tày trong từng viên bánh nhỏ xinh. Những chiếc bánh nhỏ, tròn như quả nhãn, không chỉ chứa đựng các nguyên liệu và hương vị đặc trưng của vùng quê mà còn là sự kết tinh của tình cảm, tâm huyết và sự sáng tạo của người dân tộc Tày.
Nguyên liệu chính để làm bánh gồm gạo nếp, rượu trắng, chè mạn và đường mía. Gạo nếp nương được xay khô cho mịn, sau đó trộn với nước chè mạn pha đặc để lấy màu nâu và vị chát, cùng một chút rượu trắng thơm nồng. Hỗn hợp này được nhào đều cho đến khi quánh và mịn tay.
Bột sau đó được nặn thành những viên nhỏ cỡ quả nhãn, nhanh tay thả vào chảo mỡ đang sôi. Bánh được đảo nhanh tay cho đến khi vàng đều rồi vớt ra để ráo mỡ. Đường mía được nấu tan chảy và đun sôi thành chất dịch sền sệt, bánh được nhúng vào đường rồi lăn ngay với bột áo.
Bột áo được làm từ gạo nếp rang chín và xay nhỏ. Lớp bột áo trắng mịn bao phủ những chiếc bánh vừa được nhúng đường, tạo nên vẻ ngoài mộc mạc nhưng không kém phần hấp dẫn. Mặc dù vẻ ngoài có phần thô mộc, nhưng bánh trời lại có sức hút đặc biệt khi thưởng thức, khiến ai cũng phải ngạc nhiên và thích thú.
Bánh gio
Bánh gio, còn được gọi là bánh tro, là một món ăn truyền thống đặc trưng của người Tày ở Bắc Kạn. Tên gọi bánh gio xuất phát từ việc sử dụng gio làm nguyên liệu chính. Gio này được tạo ra từ việc đốt thân cây sim, tầm gửi, vỏ chuối và sau đó lọc lấy nước tro màu vàng nâu.
Quá trình làm bánh gio đòi hỏi sự khéo léo và tinh tế từ người thợ. Ngay từ khâu chọn cây để đốt, người làm phải chọn lọc kỹ lưỡng để đảm bảo gio thu được có màu trắng mịn. Sau đó, gio được hòa với nước vôi có nồng độ thích hợp. Điều quan trọng nhất là phải thử độ đậm nhạt của nước gio trước khi ngâm gạo. Nếu nước gio quá đậm, bánh sẽ có vị chát; nếu quá nhạt, bánh sẽ bị nhão và mất ngon. Gio được chế biến từ các nguyên liệu đặc biệt, nghiền nhỏ và lọc từng giọt như pha cà phê phin.
Để có đủ gio cho một mẻ bánh, quá trình lọc có thể kéo dài tới 10 tiếng. Nước gio trong được đun nóng và gạo được ngâm trong khoảng 7 tiếng trước khi gói bánh. Gạo dùng để gói bánh phải là loại nếp rẫy, vừa dẻo vừa thơm. Lá để gói bánh là lá chít bánh tẻ, giúp bánh có màu vàng sáng, dễ bóc và có mùi thơm đặc trưng.
Khi thưởng thức bánh gio, du khách thường ăn kèm với nước mật từ đường mía trồng trên đất cát, được nấu lên để có độ sánh và màu vàng sậm, ngọt và thơm. Bánh gio ngon phải có bề mặt mịn, dẻo, dai, vị đậm đà, mát lành và có thể bảo quản được lâu. Trong những ngày hè oi bức, thưởng thức một chiếc bánh gio chấm mật sẽ mang lại cảm giác mát lạnh và thơm ngon, giúp cảm nhận trọn vẹn hương vị đặc sản này.
Bánh ngô Na Rì
Bánh ngô Na Rì là một món đặc sản được làm từ ngô nếp trồng trên các nương rẫy. Để làm bánh, người ta chọn những hạt ngô nếp già, chắc và mẩy, sau đó nghiền thành 3 đến 4 mảnh nhỏ và ngâm trong nước lã suốt hai ngày hai đêm. Mỗi ngày, ngô được rửa đi rửa lại khoảng 3 đến 4 lần để loại bỏ hoàn toàn vị ngô sống. Chỉ cần thêm một chút gạo nếp dẻo và thơm là đã đủ để tạo nên món bánh ngô đặc biệt này.
Tỷ lệ ngô và gạo được điều chỉnh tùy theo thời tiết. Vào mùa hè, lượng ngô được sử dụng nhiều hơn gạo, thậm chí có thể gấp đôi. Ngược lại, vào mùa đông, tỷ lệ này lại thay đổi, với lượng gạo nhiều hơn ngô. Khác với nhiều loại bánh khác được nghiền thành bột khô, bánh ngô được làm từ bột nước. Bột ngô sau khi nghiền được lọc và ép thành bánh.
Nhân bánh ngô thường được làm từ lạc rang giã mịn trộn với muối. Bánh ngô có độ mềm dẻo, hòa quyện giữa vị thơm của gạo nếp và hương vị đặc trưng của ngô nếp, tạo nên một món ăn vô cùng hấp dẫn và ngon miệng.
1 Vòng Bắc Kạn
